کدهای ظروف پلاستیکی: راهنمای کامل کاربرد، خطرات و ایمنی آن ها

در سال‌ های اخیر، استفاده گسترده از ظروف پلاستیکی برای بسته‌ بندی و نگهداری مواد غذایی، به یک انتخاب رایج در زندگی تبدیل شده است. این ظروف با وجود سهولت در استفاده و قیمت پایین، گاهی می‌ توانند خطراتی برای سلامت انسان به همراه داشته باشند، به‌ ویژه زمانی که برخی از این پلاستیک ها در تماس با غذای گرم، چرب یا اسیدی قرار گرفته و این مسئله موجب آزاد شدن ترکیبات شیمیایی موجود و انتقال آن ها به ماده غذایی می شود. برخی از این ترکیبات شیمیایی می توانند اثرات منفی بر بدن داشته باشند، به همین علت آگاهی از نوع پلاستیک و کاربرد ایمن آن اهمیت زیادی دارد و کدهای شناسایی و نماد مثلث بازیافت می ‌توانند راهنمای خوبی برای انتخاب سالم‌ تر باشند.

مثلث بازیافت

در دهه 1970، جنبش ‌های محیط زیستی در سراسر جهان شکل گرفتند. این جنبش ‌ها به دنبال ایجاد آگاهی عمومی نسبت به مسائل زیست‌ محیطی مانند آلودگی هوا، زباله ‌های پلاستیکی، جنگل ‌زدایی و تغییرات آب و هوایی بودند. از آنجا که صنایع در حال گسترش و تولید انبوه مواد پلاستیکی بودند، مقدار زیادی از این زباله‌ ها در طبیعت باقی می ‌ماند و تجزیه آن ‌ها صدها سال طول می ‌کشید. این مسائل باعث شد که بسیاری از کشورها و سازمان ‌ها به دنبال راه‌ حل ‌های پایدارتر مانند بازیافت باشند.

یکی از شرکت‌ های پیشرو در تولید بسته‌ بندی ‌های مقوایی در آمریکا، برای حمایت از جنبش ‌های محیط ‌زیستی و ترویج بازیافت، مسابقه ‌ای طراحی کرد. هدف این مسابقه، ایجاد نمادی بود که به طور گسترده اهمیت بازیافت را منتقل کند. گری اندرسون، دانشجوی دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، با الهام از نوار موبیوس که یک شکل هندسی منحصر به فرد است و فقط یک سطح و یک لبه دارد، نماد معروف سه فلش چرخان را طراحی کرد که نشان‌ دهنده چرخه بی ‌پایان بازیافت است و توانست در این مسابقه برنده شود. این طراحی به سرعت به یکی از شناخته ‌شده ‌ترین نماد های محیط ‌زیستی تبدیل شد.

کدهای بازیافت پلاستیک

کدهای شناسایی پلاستیک که به‌ عنوان کدهای شناسایی رزین (Resin Identification Codes - RIC) شناخته می ‌شوند، در سال 1988 توسط انجمن صنایع پلاستیک ایالات متحده (The Society of the Plastics Industry - SPI) معرفی شدند. این کدها شامل اعدادی از 1 تا 7 هستند که هر کدام نوع خاصی از پلاستیک را نشان می ‌دهند.

هدف اصلی این سیستم، تسهیل تفکیک و دسته ‌بندی پلاستیک ‌ها برای بازیافت بهتر بود. در ابتدا، این کدها برای کمک به کارکنان مراکز بازیافت طراحی شده بودند تا نوع پلاستیک مشخص شود و فرآیند بازیافت بهینه ‌تر انجام شود.

امروزه این کدها به مصرف‌کنندگان در تشخیص نوع مواد تشکیل دهنده محصول پلاستیکی، نحوه مصرف و خطرات احتمالی آن ها کمک می کنند. بنابراین، توجه به این کدها کمک می‌ کند که مصرف‌کنندگان انتخاب ‌های بهتری در خصوص استفاده از پلاستیک ‌ها داشته باشند.

انواع کدهای شناسایی پلاستیک و کاربردهای آن‌ ها

کد 1: پلی ‌اتیلن ترفتالات (PET یا PETE)

پلی ‌اتیلن ترفتالات یک نوع پلاستیک است که از دو ماده شیمیایی به نام های، اسید ترفتالیک و مونو اتیلن گلیکول تولید می ‌شود. این ماده به دلیل ویژگی ‌هایی مانند وزن سبک، شفافیت بالا و مقاومت به ضربه، به ‌طور گسترده ‌ای در صنایع بسته ‌بندی مواد غذایی و نوشیدنی استفاده می ‌شود.

•           موارد استفاده پلی‌ اتیلن ترفتالات

بطری ‌های آب معدنی، نوشابه، آبمیوه، ظروف بسته ‌بندی میوه و سبزیجات و همچنین ظروف پلاستیکی مورد استفاده برای محصولات غذایی مانند کره بادام ‌زمینی و سس مایونز، معمولاً از پلی ‌اتیلن ترفتالات تولید می ‌شوند. پلی ‌اتیلن ترفتالات به دلیل ویژگی‌ هایی چون مقاومت مکانیکی بالا، شفافیت مناسب، عایق بودن در برابر رطوبت و گازها و سهولت در فرآیند تولید، انتخابی مناسب برای بسته ‌بندی مایعات است. این ماده همچنین به دلیل قابلیت بازیافت بالا، در صنعت بسته ‌بندی محبوبیت زیادی دارد.

•           خطرات سلامتی مرتبط با پلی ‌اتیلن ترفتالات

استفاده از ظروف پلاستیکی پلی ‌اتیلن ترفتالات معمولاً بی‌ خطر است، اما تحت شرایط خاصی ممکن است مواد مضر از آن آزاد شوند که برای سلامت مشکل‌ ساز است. یکی از این مواد، آنتیموان است که فلزی سمی است و در تولید پلی ‌اتیلن ترفتالات به منظور تسریع واکنش‌ های شیمیایی (کاتالیزور) استفاده می ‌شود. زمانی که بطری ‌های آب معدنی در زیر نور خورشید و محیط ‌های خیلی گرم مانند خودروهای پارک ‌شده قرار دارند، دمای بالا (حدوداً بالای 50 درجه سانتی گراد) باعث آزاد شدن آنتیموان می ‌شود. علاوه بر این، نگهداری مایعات اسیدی مانند آب غوره یا آب لیمو در این ظروف و استفاده مکرر از آن ها احتمال آزاد شدن آنتیموان را افزایش می دهد.

قرار گرفتن در معرض آنتیموان می ‌تواند باعث آسیب به کبد و کلیه ‌ها، مشکلات قلبی و حتی سرطان شود. علاوه بر این، آنتیموان می ‌تواند تعادل هورمونی بدن را دچار اختلال کند و مشکلاتی مانند تغییرات وزنی و همچنین مشکلاتی در تولید مثل ایجاد کند.

علاوه بر این در برخی مواقع از ترکیب شیمیایی به نام فتالات به عنوان نرم کننده در این ظروف استفاده می شود، این ماده شیمیایی می تواند منجر به اختلالات هورمونی، تأثیر منفی در باروری، اختلال رشد در کودکان شود، علاوه بر این افزایش خطر ابتلا به بیماری ‌های متابولیکی مانند چاقی و دیابت را نیز به همراه دارد.

کد ۲: پلی ‌اتیلن متراکم (HDPE)

پلی ‌اتیلن متراکم، یکی از پلیمر های پرکاربرد است که از واحدهای اتیلن تشکیل می ‌شود. اتیلن گازی است که به‌ طور معمول از نفت خام یا گاز طبیعی استخراج می ‌شود. این گاز تحت شرایط خاصی از دما و فشار در فرآیند پلیمریزاسیون، به پلی ‌اتیلن متراکم تبدیل می ‌شود. در ساختار پلی ‌اتیلن متراکم، مولکول ‌ها به‌ طور منظم و متراکم کنار یکدیگر قرار می‌ گیرند و این امر باعث افزایش تراکم و استحکام بالای آن می ‌شود. از ویژگی ‌های برجسته پلی ‌اتیلن متراکم، می ‌توان به مقاومت بالای آن در برابر فشار و ضربه، مقاومت بالا در برابر مواد شیمیایی مختلف مانند اسیدها، قلیاها و حلال‌ها و داشتن وزن کم، اشاره کرد. علاوه بر این، پلی ‌اتیلن متراکم به ‌راحتی قابل بازیافت است و می ‌تواند به محصولات جدید تبدیل شود. البته فرآیند بازیافت پلی ‌اتیلن متراکم ممکن است نسبت به برخی دیگر از پلاستیک ‌ها مانند پلی ‌اتیلن ترفتالات پیچیده ‌تر باشد، زیرا پلی ‌اتیلن متراکم ممکن است دارای افزودنی ‌هایی باشد که فرآیند بازیافت را دشوارتر می ‌سازند.

• موارد استفاده پلی ‌اتیلن متراکم

پلی ‌اتیلن متراکم به طور خاص برای بطری‌ های شیر مورد استفاده قرار می‌ گیرد، چرا که پلی ‌اتیلن متراکم به جلوگیری از نفوذ نور و رطوبت کمک می‌ کند و این ویژگی موجب حفظ کیفیت و تازگی شیر می ‌شود. علاوه بر این، پلی ‌اتیلن متراکم با داشتن وزن کم و استحکام بالا، حمل و نقل این بطری ‌ها را آسان و ایمن می‌ کند. در برخی از انواع بطری ‌های آب معدنی به ویژه انواع غیر شفاف، نیز از پلی ‌اتیلن متراکم استفاده می ‌شود، زیرا این پلاستیک می‌ تواند مانع از نفوذ مواد خارجی و تغییر طعم آب شود. از این پلاستیک همچنین در ظروف بسته ‌بندی ماست و محصولات لبنی استفاده می ‌شود، به این علت که به دلیل مقاومت بالا در برابر رطوبت برای حفظ طراوت این محصولات ایده ‌آل است. کیسه‌ های پلاستیکی تولید شده از پلی ‌اتیلن متراکم برای بسته ‌بندی میوه ‌ها و سبزیجات نیز کاربرد دارند، زیرا این کیسه ‌ها به خوبی از نفوذ رطوبت جلوگیری کرده و هوا به راحتی از آن ‌ها عبور می‌ کند و موجب حفظ تازگی محصولات کشاورزی می ‌شود. علاوه بر این، بطری ‌های مواد شوینده و محصولات بهداشتی نیز معمولاً از پلی ‌اتیلن متراکم ساخته می ‌شوند. مقاومت این پلاستیک در برابر مواد شیمیایی و ضربه باعث می ‌شود که پلی ‌اتیلن متراکم گزینه ‌ای مناسب برای بسته ‌بندی این محصولات باشد و از نشتی یا تخریب مواد جلوگیری کند. با اینکه استفاده از پلی ‌اتیلن متراکم در بسته‌ بندی مواد غذایی نسبت به برخی دیگر از پلاستیک‌ ها مانند پلی ‌اتیلن ترفتالات کمتر رایج است، اما ویژگی ‌هایی مانند مقاومت در برابر نفوذ رطوبت، حفظ کیفیت و تازگی مواد و سبک بودن آن برای حمل و نقل، آن را به یک گزینه مناسب برای بسته ‌بندی برخی محصولات غذایی خاص، نظیر شیر و لبنیات، تبدیل کرده است.

• خطرات سلامتی مرتبط با پلی ‌اتیلن متراکم

پلی ‌اتیلن متراکم معمولاً به ‌عنوان پلاستیکی ایمن شناخته می ‌شود که در بسته ‌بندی ‌های غذایی به ‌ویژه برای مواد غذایی سرد و غیر اسیدی مانند شیر، آب معدنی، ماست و سایر محصولات لبنی استفاده می‌ شود. این پلاستیک به دلیل مقاومت بالای خود در برابر مواد شیمیایی و رطوبت، گزینه ‌ای مناسب برای نگهداری مواد غذایی است. با این حال، اگر پلی ‌اتیلن متراکم تحت شرایط خاصی قرار گیرد، ممکن است برخی مواد شیمیایی مضر آزاد شود که خطراتی را به‌دنبال دارند.

در پلاستیک ‌های پلی ‌اتیلن متراکم، به خصوص انواع رنگی، از بنزوفنون‌ ها به ‌عنوان مواد محافظ در برابر اشعه ماوراء بنفش (UV) استفاده می‌ شود. این مواد برای محافظت از پلاستیک در برابر نور خورشید و کاهش آسیب‌ های ناشی از تابش اشعه ماوراء بنفش به آن اضافه می ‌شوند، اما در صورتی که ظروف در معرض نور مستقیم خورشید یا دماهای بالا قرار گیرند، این مواد ممکن است تجزیه شده و وارد مواد غذایی شوند. بنزوفنون ‌ها ممکن است اثرات منفی بر سلامت داشته باشند. این ترکیبات می ‌توانند به عنوان مختل‌کننده ‌های هورمونی عمل کنند و موجب مشکلات باروری، اختلال در رشد و افزایش خطر ابتلا به سرطان شوند.

علاوه بر این برخی از ظروف رنگی پلی ‌اتیلن متراکم ممکن است حاوی فلزات سنگین مانند سرب و کادمیوم باشند. این فلزات ممکن است در هنگام تماس با مواد غذایی و در دماهای بالا (حدوداً بالای 120 درجه سانتی گراد) به مواد غذایی منتقل شوند. سرب برای سیستم عصبی بسیار خطرناک است و می ‌تواند باعث اختلالات شناختی و آسیب به حافظه شود و همچنین، این فلز به کلیه ‌ها آسیب می رساند و در بلند مدت منجر به نارسایی کلیوی نیز می ‌شود، علاوه بر این آژانس بین ‌المللی تحقیقات سرطان (IARC) تعیین کرده است که سرب احتمالاً برای انسان سرطان زا است. کادمیوم به‌ عنوان یک فلز سنگین شناخته می ‌شود که طبق گفته آژانس بین‌ المللی تحقیقات سرطان برای انسان ها سرطان زا است، این فلز در بدن جمع می ‌شود و می تواند مشکلاتی مانند آسیب به کلیه ها، اختلالات عصبی و مشکلات ایمنی ایجاد کند.

در برخی ظروف پلی ‌اتیلن متراکم نیز از مواد شیمیایی به نام تری ‌آزین‌ ها برای جلوگیری از تخریب پلاستیک در برابر اشعه ماوراء بنفش استفاده می ‌شود. این مواد در دماهای بالا (حدوداً بالای 120 درجه سانتی گراد) و در معرض نور خورشید تجزیه می‌ شوند و ممکن است به داخل مواد غذایی مهاجرت کنند. تری‌آزین ‌ها ممکن است خطراتی مانند اختلالات هورمونی و افزایش خطر ابتلا به سرطان را به ‌دنبال داشته باشند.

مونومر سازنده پلی اتیلن متراکم یعنی اتیلن، ممکن است در شرایط خاص، مانند دماهای بسیار بالا (حدوداً بالای 120 درجه سانتی گراد) یا تابش شدید اشعه فرابنفش، از ساختار پلی ‌اتیلن خارج شده و منجر به خطراتی مانند مسمومیت، اختلالات عصبی و مشکلات تنفسی شود.

کد 3: پلی ‌وینیل کلراید (PVC)

پلی ‌وینیل کلراید یکی از انواع پلاستیک‌ است که از مونومر وینیل کلراید ساخته می ‌شود. این ماده به دلیل ویژگی ‌هایی مانند مقاومت بالا در برابر رطوبت، خوردگی و مواد شیمیایی، باعث افزایش دوام و طول عمر محصولات ساخته ‌شده از این پلاستیک می ‌شود و به همین دلیل می تواند در صنایع مختلف استفاده شود. پلی ‌وینیل کلراید به‌ طور طبیعی از نظر ساختاری سخت و محکم است، اما با افزودن مواد شیمیایی به نام نرم‌ کننده ‌ها که قابلیت افزایش انعطاف ‌پذیری و کاهش سختی پلاستیک را دارند، می توان برخی از ویژگی های پلی ‌وینیل کلراید را از این طریق تغییر داد. بنابراین، پلی ‌وینیل کلراید به دو نوع اصلی تقسیم می‌ شود: پلی ‌وینیل کلراید سخت، که بدون افزودن نرم ‌کننده ‌ها ساخته می‌ شود و در محصولاتی که به استحکام و مقاومت نیاز دارند، استفاده می‌ شود و پلی ‌وینیل کلراید نرم، که با افزودن نرم‌ کننده ‌ها، انعطاف ‌پذیری بیشتری پیدا کرده و در محصولاتی که نیاز به خم شدن و شکل ‌پذیری دارند، به کار می ‌رود. پلی ‌وینیل کلراید در طبیعت به‌ سختی تجزیه می ‌شود و اگر سوزانده شود، می ‌تواند مواد سمی تولید کند که برای محیط ‌زیست خطرناک هستند. پلی ‌وینیل کلراید قابلیت بازیافت نیز دارد، اما فرآیند بازیافت آن به علت وجود مواد شیمیایی مانند نرم کننده ها پیچیده است.

• موارد استفاده پلی ‌وینیل کلراید

پلی ‌وینیل کلراید به علت ویژگی ‌های منحصر به ‌فرد خود، در بسیاری از صنایع مانند تولید لوله ‌ها، قاب پنجره، درب ‌ها، پوشش‌ های سیم و کابل، اسباب ‌بازی ‌ها، پرده‌ های حمام و برخی بسته ‌بندی ‌های مواد غذایی به ویژه سلفون ‌ها و بسته‌ بندی مواد غذایی مانند گوشت، سبزیجات و میوه ‌ها استفاده می ‌شود. این بسته ‌بندی ‌ها به حفظ تازگی و طول عمر مواد غذایی کمک می ‌کنند و به دلیل شفافیت بالا، امکان مشاهده محتوای داخل بسته را نیز فراهم می ‌کنند. علاوه بر این، پلی ‌وینیل کلراید در تولید ظروف یک بار مصرف نیز به کار می ‌رود، مانند ظروف غذاهای آماده و بطری ‌های نوشیدنی. این نوع پلاستیک به دلیل سبک بودن، انعطاف ‌پذیری و هزینه پایین تولید، استفاده گسترده ‌ای در صنایع غذایی دارد.

• خطرات سلامتی مرتبط با پلی ‌وینیل کلراید

پلی ‌وینیل‌ کلراید به عنوان یکی از پلاستیک ‌ها که در صنایع مختلف استفاده می شود، اگرچه ویژگی ‌های مثبتی مانند مقاومت بالا و انعطاف ‌پذیری دارد، اما می ‌تواند در شرایط خاص مواد شیمیایی سمی و مضر آزاد کند که می تواند روی سلامت انسان تأثیر منفی بگذارد. به عنوان مثال:

• فتالات ‌ها

فتالات ‌ها که به عنوان نرم ‌کننده و به منظور افزایش انعطاف پذیری به پلی ‌وینیل‌ کلراید افزوده می ‌شوند. این مواد شیمیایی در شرایط خاصی مانند تماس با مواد غذایی چرب به ویژه در شرایطی که دما بالا (حدوداً بالای 50 درجه سانتی گراد) است می توانند آزاد شوند و منجر به خطراتی مانند اختلالات هورمونی و تأثیر منفی در باروری، اختلالات رشدی در کودکان و افزایش خطر ابتلا به بیماری ‌های متابولیکی مانند چاقی و دیابت شوند.

• وینیل کلراید

وینیل کلراید، مونومر اصلی پلی ‌وینیل ‌کلراید، یک ماده شیمیایی بسیار سمی است. در شرایط خاص، مانند زمانی که این پلاستیک تحت حرارت شدید و دمای بالا (حدوداً بالای 50 درجه سانتی گراد) قرار می‌ گیرد (به عنوان مثال در هنگام سوزاندن یا بازیافت نامناسب)، وینیل کلراید می ‌تواند آزاد شود. آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده (EPA) این ماده را به‌ عنوان یک سرطان ‌زا برای انسان طبقه ‌بندی کرده است که از طریق استنشاق می تواند خطر سرطان زایی داشته باشد.

• دی ‌اوکسین ‌ها

دی ‌اوکسین ‌ها ترکیبات شیمیایی پایدار و سمی هستند که در فرآیندهای خاص صنعتی مانند سوزاندن پلی ‌وینیل ‌کلراید یا بازیافت نادرست تولید شده و وارد محیط می شوند و بعد از ورود به محیط تجزیه آن ها به مدت زمان زیادی نیاز دارد، علاوه بر این دی ‌اوکسین ‌ها به عنوان مواد سرطان‌ زا شناخته می ‌شوند و می ‌توانند سیستم ایمنی بدن، هورمون ‌ها و سلامت باروری را تحت تأثیر قرار دهند.

• فلزات سنگین

فلزات سنگین مانند سرب و کادمیوم که به‌ عنوان پایدار کننده به پلی ‌وینیل ‌کلراید افزوده می ‌شوند، می ‌توانند در شرایط خاصی مانند دماهای بالا (حدوداً بالای 50 درجه سانتی گراد) وارد مواد غذایی شوند. تماس با فلزات سنگین مانند سرب و کادمیوم می ‌تواند باعث مسمومیت و آسیب به سیستم عصبی، کلیه‌ها، کبد و ریه ‌ها شود. این مواد با بروز سرطان نیز در ارتباط هستند.

کد 4: پلی ‌اتیلن با تراکم کم (LDPE)

پلی ‌اتیلن با تراکم کم یکی از انواع پلاستیک است که به دلیل ویژگی‌ هایی همچون انعطاف‌ پذیری بالا، وزن کم و مقاومت در برابر پارگی و ضربه در تولید محصولات مختلف استفاده می‌ شود. این پلاستیک به ‌راحتی خم می ‌شود و دارای قابلیت کشسانی است. همچنین در برابر بسیاری از مواد شیمیایی، اسیدها و بازها مقاوم است. به این علت که پلی ‌اتیلن با تراکم کم اغلب حاوی افزودنی‌ هایی است که فرایند بازیافت آن را پیچیده می ‌کند، بازیافت این پلاستیک دشوارتر از پلاستیک ‌های دیگر است و معمولاً به ‌طور مستقیم در مراکز بازیافت جمع‌آوری نمی‌ شود.

• موارد استفاده پلی ‌اتیلن با تراکم کم

پلی ‌اتیلن با تراکم کم در بسته ‌بندی مواد غذایی کاربردهای متعددی دارد. یکی از مهم ‌ترین کاربردها، کیسه‌ های پلاستیکی است که برای بسته ‌بندی نان، میوه، سبزیجات و سایر محصولات غذایی استفاده می ‌شود. این کیسه‌ ها به دلیل انعطاف ‌پذیری بالا و قابلیت کشسانی مناسب، برای بسته ‌بندی ‌های نازک و سبک بسیار ایده ‌آل هستند. علاوه بر این، بطری ‌های فشاری که برای بسته ‌بندی سس‌ هایی مثل کچاپ، مایونز و خردل طراحی شده ‌اند، از دیگر کاربرد های رایج پلی ‌اتیلن با تراکم کم هستند. این بطری‌ ها به‌ راحتی فشرده می ‌شوند و کنترل بیشتری بر مصرف محصول فراهم می ‌کنند. همچنین، پوشش ‌های محافظ که برای جلوگیری از نفوذ رطوبت و هوا به مواد غذایی استفاده می ‌شوند، از دیگر کاربرد های این پلاستیک در بسته ‌بندی مواد غذایی به شمار می‌ روند.

• خطرات سلامتی مرتبط با پلی ‌اتیلن با تراکم کم

پلی ‌اتیلن با تراکم کم در شرایط عادی و دماهای معمولی به ‌طور کلی ایمن است. با این حال، در شرایط خاصی مانند دماهای بالا (حدوداً بالای 70 درجه سانتی گراد)، به ویژه زمانی که غذاهای چرب در این ظروف گرم می ‌شوند، ممکن است برخی از افزودنی ‌های شیمیایی موجود در پلاستیک آزاد شوند. این مواد افزودنی می‌ توانند به مواد غذایی منتقل شوند و در صورت مصرف، ممکن است اثرات منفی بر سیستم گوارشی، هورمونی و سیستم عصبی داشته باشند.

یکی از این افزودنی ها که ممکن است در این شرایط آزاد شود، آنتی اکسیدان هایی مانند بوتیل هیدروکسی‌ آنیزول (BHA) و بوتیل هیدروکسی ‌تولوئن (BHT) هستند که به پلی ‌اتیلن با تراکم کم اضافه می ‌شوند تا از تجزیه آن در برابر اکسیژن و حرارت جلوگیری کنند. تماس با این مواد ممکن است منجر به مشکلات گوارشی مانند تهوع، استفراغ و اختلالات گوارشی شود. همچنین، بوتیل هیدروکسی‌ آنیزول در طبقه‌بندی آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC) به‌ عنوان احتمالاً سرطان ‌زا برای انسان ‌ها (گروه 2B) شناخته شده است.

نکته: آنتی اکسیدان های مورد استفاده در ظروف پلاستیکی با آنتی اکسیدان هایی که به صورت طبیعی در میوه ها و سبزی ها وجود دارند تفاوت دارند.

نرم‌ کننده ‌هایی مانند دی‌ بوتیل فتالات (DBP) و دی ‌اتیل ‌هگزیل فتالات (DEHP) از دیگر افزودنی هایی هستند که به پلی‌ اتیلن با تراکم کم به منظور افزایش انعطاف پلاستیک افزوده می ‌شوند. آزاد شدن این نرم‌ کننده ‌ها می ‌تواند منجر به مشکلاتی از جمله، گذاشتن تأثیر منفی روی هورمون ها و منجر شدن به اختلالات رشدی، آسیب به کبد و کلیه، تأثیر منفی روی سیستم عصبی و ایجاد خلل در غدد درون ریز شود.

علاوه بر این افزودنی ها، مونومر اتیلن نیز ممکن است در شرایط خاص، مانند قرار گرفتن در معرض تابش مستقیم نورخورشید به مدت طولانی، از ساختار پلی ‌اتیلن خارج شود. آزاد شدن این مونومرها می ‌تواند منجر به انتقال آن ها به مواد غذایی شود و خطراتی مانند مسمومیت، اختلالات عصبی و مشکلات تنفسی ایجاد کند.

کد 5: پلی پروپیلن (PP)

پلی ‌پروپیلن یکی از پلاستیک ‌های پرمصرف در صنعت بسته ‌بندی و نگهداری مواد غذایی است که به دلیل ویژگی ‌هایی همچون مقاومت بالا در برابر حرارت، مقاومت شیمیایی چشمگیر در برابر اسیدها، بازها و برخی حلال ‌های آلی و همچنین نفوذپذیری کم نسبت به گازها و رطوبت، برای نگهداری مواد غذایی و نوشیدنی ‌ها مناسب است. علاوه بر این، پلی ‌پروپیلن به ‌عنوان یک ماده ایمن برای تماس با مواد غذایی شناخته می‌ شود، زیرا نسبت به سایر پلاستیک ها کمترین مقدار مواد مضر را آزاد می‌ کند و خطر کمتری برای سلامت دارد. با این حال، بازیافت پلی ‌پروپیلن نسبت به پلاستیک ‌هایی مانند پلی ‌اتیلن ترفتالات پیچیدگی ‌های بیشتری دارد، به این علت که فرآیند بازیافت آن تحت تأثیر افزودنی ‌هایی که در مراحل تولید به آن اضافه می ‌شود، قرار می‌ گیرد.

• موارد استفاده پلی ‌پروپیلن

پلی ‌پروپیلن به دلیل ویژگی‌ های منحصر به ‌فرد خود، از جمله مقاومت بالا در برابر حرارت، مقاومت شیمیایی، عدم آزادسازی مواد مضر در تماس با غذا، نفوذ ناپذیری در برابر رطوبت و حفظ تازگی مواد برای مدت طولانی، در صنایع مختلف به ‌ویژه در در ساخت ظروف فریزری، بسته بندی و نگهداری مواد غذایی کاربرد دارد. پلی‌پروپیلن به‌ طور ویژه برای تولید ظروف مایکروویو مناسب است، زیرا می ‌تواند دماهای بالاتر از 130 درجه سانتی‌ گراد را تحمل کند. بنابراین، هنگام گرم کردن غذا در مایکروویو، احتمال آزاد شدن مواد مضر از این پلاستیک نسبت به سایر پلاستیک ها کمتر است.

•  خطرات سلامتی مرتبط با پلی ‌پروپیلن

پلی‌ پروپیلن به‌ طور کلی پلاستیک ایمنی است، اما باید از استفاده آن در شرایط خاص که منجر به آزاد شدن مواد مضر می شود، خودداری کرد.

• قرار گرفتن در معرض نور خورشید

برای جلوگیری از آسیب به مواد پایدار کننده اشعه فرابنفش، بهتر است ظروف پلی‌ پروپیلن دور از تابش مستقیم نور خورشید نگهداری شوند.

•  استفاده طولانی ‌مدت در مایکروویو

این ظروف برای پخت غذا و حرارت در مدت زمان طولانی مناسب نیستند و زمانی که از آن ها برای گرم کردن غذا در مایکروویو استفاده می ‌شود، نیز بهتر است که این زمان، کوتاه (به عنوان مثال حدود ۳ دقیقه) باشد. این کار باعث کاهش احتمال آزاد شدن مواد شیمیایی مضر می ‌شود.

•  استفاده بهینه از ظروف پلی ‌پروپیلن

در صورت استفاده مکرر از ظروف پلی ‌پروپیلن برای نگهداری غذاهای اسیدی و چرب و یا گرم کردن غذا، توصیه می شود در صورت مشاهده تغییرات ظاهری مانند تغییرات رنگ یا مشاهده خطوط (خط و خش)، حتماً ظرف تعویض شود، به این علت که این علائم نشانه تخریب ساختار پلاستیک است که می تواند منجر به آزاد شدن مواد شیمیایی موجود و بروز مشکلات سلامتی شود.

کد 6: پلی ‌استایرن (PS)

پلی ‌استایرن یک نوع پلاستیک است که از ماده شیمیایی به نام استایرن ساخته می ‌شود. این پلاستیک ویژگی‌ هایی مانند سبکی، شفافیت و قابلیت شکل پذیری آسان دارد، علاوه بر این، به‌دلیل هزینه پایین و سهولت فرآیند تولید، پلی ‌استایرن یک ماده مقرون به صرفه محسوب می ‌شود و به همین علت، در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.

• موارد استفاده پلی ‌استایرن

پلی ‌استایرن به‌ طور گسترده در تولید ظروف یک ‌بار مصرف مانند فنجان ‌ها، بشقاب ‌ها و ظروف غذا استفاده می ‌شود، علاوه بر این، پلی‌ استایرن در بسته ‌بندی مواد غذایی نیز کاربرد زیادی دارد، به ‌ویژه برای بسته ‌بندی محصولات غذایی منجمد، نوشیدنی‌ ها و دیگر مواد غذایی در رستوران ‌ها و خدمات تحویل غذا استفاده می ‌شود. ویژگی ‌هایی مانند مقاومت در برابر رطوبت، پلی ‌استایرن را برای حفظ تازگی و طول عمر مواد غذایی مناسب می ‌کند. همچنین، در بسته‌بندی محصولات پروتئینی مانند گوشت، مرغ و ماهی نیز کاربرد دارد، چرا که این ماده قادر است در دماهای پایین به‌خوبی عمل کند و از آسیب به محتویات جلوگیری کند.

• خطرات سلامتی مرتبط با پلی ‌استایرن

پلی ‌استایرن، به‌ ویژه در دماهای بالا (حدوداً بالای 70 درجه سانتی گراد) یا در تماس با مواد چرب، می ‌تواند مواد شیمیایی را آزاد کند که می ‌توانند به سلامت انسان آسیب بزنند، به عنوان مثال استایرن که مونومر سازنده این پلاستیک است می تواند در دماهای بالا (به عنوان مثال هنگام گرم کردن غذا در مایکروویو) یا در تماس با مواد چرب و داغ از پلی ‌استایرن آزاد شود. این ماده شیمیایی تأثیرات منفی بر سیستم عصبی دارد. این تأثیرات می ‌تواند شامل سردرد، سرگیجه، و خستگی باشد. همچنین، استایرن به‌ عنوان یک ماده احتمالاً سرطان‌ زا (گروه 2A) شناخته می ‌شود و تماس طولانی ‌مدت با آن می ‌تواند خطر ابتلا به برخی سرطان ‌ها را افزایش دهد. علاوه بر این، نرم‌ کننده ‌هایی که به منظور افزایش انعطاف ‌پذیری به پلی استایرن افزوده می شوند و ممکن است در دماهای بالا یا در تماس با مواد چرب آزاد شوند. از جمله نرم کننده های رایج مورد استفاده در پلی استایرن دی‌ اکتیل فتالات و دی ‌اکتیل ترفتالیت هستند. این مواد می ‌توانند اثرات منفی روی سیستم هورمونی بدن گذاشته و مشکلات باروری و اختلالات هورمونی را ایجاد کنند. علاوه بر این ممکن است سیستم ایمنی بدن را نیز تضعیف کنند. آن ها حتی می ‌توانند در طول زمان باعث ایجاد سرطان شوند. کودکان و نوزادان به‌ طور خاص نسبت به فتالات‌ ها حساس‌تر هستند و قرار گرفتن در معرض این مواد در سنین پایین می ‌تواند مشکلات رفتاری، رشدی، و اختلالات هورمونی را در پی داشته باشد.

کد 7: سایر پلاستیک‌ ها (Others)

کد 7 نشان ‌دهنده پلاستیک‌ هایی است که در دسته ‌بندی ‌های کد های 1 تا 6 قرار نمی ‌گیرند. این پلاستیک‌ ها می ‌توانند از ترکیب ‌های مختلفی از جمله پلی‌ کربنات و پلاستیک ‌های زیست ‌تجزیه ‌پذیر مانند پلی ‌لاکتیک اسید (PLA) تشکیل شوند. این ظروف معمولاً در استفاده‌ های کوتاه ‌مدت، مانند نگهداری آب سرد برای چند ساعت، خطری ندارند، اما در برابر دماهای بالا مقاوم نیستند و باید از قرار دادن آن ها در معرض حرارت زیاد اجتناب کرد. بازیافت این پلاستیک ‌ها پیچیده است زیرا افزودنی‌ ها و نرم‌ کننده‌ های موجود در آن ها فرآیند بازیافت را دشوار می ‌سازند. بنابراین، این پلاستیک ‌ها معمولاً بازیافت نشده و بیشتر به ‌عنوان زباله دور ریخته می ‌شوند. البته پلاستیک ‌های زیست‌ تجزیه ‌پذیر می ‌توانند در شرایط خاصی تحت تأثیر عوامل محیطی مانند میکروارگانیسم ‌ها، تجزیه شوند.

• موارد استفاده سایر پلاستیک ‌ها

پلاستیک‌ های کد 7 چندین کاربرد رایج در صنعت مواد غذایی دارند. از جمله کاربرد های آن‌ ها می‌ توان به بطری ‌های آب چند بار مصرف (قمقمه)، برخی از ظروف نگهداری غذا و بطری شیر نوزاد اشاره کرد. علاوه بر این، پلاستیک ‌های کد 7 در تولید ظروف یک ‌بار مصرف مانند بشقاب ‌ها، لیوان‌ ها، قاشق و چنگال ‌های پلاستیکی نیز به کار می‌ روند.

• خطرات سلامتی مرتبط با سایر پلاستیک ‌ها

پلاستیک ‌های کد ۷، به ‌ویژه پلی‌کربنات، به دلیل وجود مواد شیمیایی مانند بیسفنول A (BPA) و نرم‌کننده ‌ها باید با احتیاط مورد استفاده قرار گیرند. بیسفنول A یک ماده‌ی شیمیایی صنعتی است که در ساخت پلاستیک‌ های پلی‌کربناتی کاربرد دارد. این ماده می ‌تواند در شرایطی مانند دمای بالا یا تماس طولانی‌ مدت با غذا و نوشیدنی وارد آن‌ ها شود. به عنوان مثال، ریختن نوشیدنی یا غذای داغ در این ظروف، نگهداری نوشیدنی ‌های اسیدی مانند آب ‌میوه در آن ‌ها، نگهداری غذا و نوشیدنی برای مدت نسبتاً طولانی در این ظروف، می ‌تواند منجر به آزاد شدن BPA شود و خطراتی را بدن ایجاد کند، از جمله، اختلال در سیستم های هورمونی بدن، ناباروری، بلوغ زودرس، رفتار های عصبی در کودکان، چاقی، دیابت، بیماری‌ های قلبی و عروقی و حتی افزایش ابتلا به سرطان. نرم کننده ها نیز می ‌توانند در دماهای بالا آزاد شوند و منجر به اختلالات هورمونی و مشکلات رشد و نمو در کودکان شوند. رنگ ‌ها و افزودنی‌ ها که برای بهبود ظاهر و مقاومت این پلاستیک ‌ها استفاده می ‌شوند، ممکن است دارای فلزات سنگین مانند کادمیوم و سرب باشند که می ‌توانند مشکلات عصبی، کبدی و کلیوی ایجاد کنند، علاوه بر این فلزات سنگین در افزایش احتمال ابتلا به سرطان نیز نقش دارند. همچنین، اگر پلاستیک ‌های زیست ‌تجزیه‌ پذیر در شرایط نامناسب تجزیه شوند، ممکن است ذرات ریز پلاستیکی آزاد کنند که به محیط زیست و سلامت انسان آسیب می ‌زنند. به عنوان مثال، این ذرات می‌ توانند وارد محیط زیست و زنجیره غذایی آبزیان شده و سپس وارد بدن انسان شوند و مشکلات گوارشی و اختلالات هورمونی ایجاد کنند. علاوه بر این، ریز پلاستیک ‌ها می ‌توانند منجر به ایجاد التهاب در بدن و تضعیف سیستم ایمنی بدن شوند.

کلام آخر

رعایت نکات ایمنی هنگام استفاده از ظروف پلاستیکی، به منظور جلوگیری از آزادسازی مواد شیمیایی مضر ضروری است. یکی از اشتباهات رایج، استفاده از ظروف پلاستیکی یک‌ بار مصرف برای مایعات داغ است. به عنوان مثال استفاده از پلی‌استایرن (کد ۶) یا پلی ‌اتیلن ترفتالات (کد ۱) در تماس با مایعات داغ ممکن است مواد شیمیایی مضر مانند آنتیموان آزاد کند که می ‌تواند اثرات منفی بر سلامت داشته باشد، علاوه بر این استفاده مکرر از بطری های ساخته شده از پلی اتیلن ترفتالات (کد1 ) نیز منجر به آزاد شدن آنتیموان می شود. همچنین، گرم‌کردن غذا در مایکروویو با ظروف پلاستیکی نامناسب مانند پلی ‌استایرن (کد۶ ) یا پلی ‌وینیل کلراید (کد ۳) می ‌تواند منجر به آزادسازی مواد سمی مانند فتالات ‌ها شود که خطرات بهداشتی جدی به همراه دارند. نگهداری مواد غذایی اسیدی یا روغنی در برخی از ظروف پلاستیکی (کد 7) نیز می ‌تواند منجر به آزادسازی بیسفنول A  شود، که این ماده با اختلالات هورمونی، سرطان و اختلالات باروری مرتبط است.

برای جلوگیری از این خطرات، توصیه می ‌شود از ظروف شیشه ‌ای برای نگهداری و گرم‌کردن غذا استفاده شود. این ظروف از نظر ایمنی بهترین گزینه هستند و از آزادسازی مواد شیمیایی مضر جلوگیری می ‌کنند. در بین ظروف پلاستیکی، کدهای ۲ (HDPE)، ۴ (LDPE) و ۵ (PP) نسبت به سایر پلاستیک ‌ها ایمن ‌تر هستند، اما بی خطر نیستند، بنابراین لازم است که نکات ایمنی در مورد استفاده از آن ها رعایت شود.