حساسیت غذایی چیست

بعضی از افراد هنگام خوردن غذاهای خاص یا برخی از افزودنی ها دچار حساسیت شدید می شوند که اغلب عامل اصلی این واکنش، ماده غذایی است. حساسیت های غذایی شامل حساسیت های آلرژیک و غیر آلرژیک هستند.

در حساسیت های آلرژیک، سیستم ایمنی بدن یک ماده بی ضرر مانند مولکول های غذا که معمولاً از جنس پروتئین هستند، را اشتباهاً به عنوان ماده خارجی شناسایی کرده و در پاسخ به آن، مولکولهای آنتی بادی به نام ایمونوگلوبولین E (Immunoglobulin E یا IgE) تولید می‌کند. مولکولهای آنتی بادی به سمت سلول هایی می روند که منجر به آزاد شدن هیستامین یا مواد شیمیایی دیگر و بروز واکنش های آلرژیک شامل عطسه، آبریزش بینی، خارش، اسهال، حالت تهوع، تنگی نفس و حتی مرگ می شوند که به حساسیت غذایی وابسته به IgE معروف هستند که حدود 30 درصد از جمعیت جهان را درگیر کرده است.

 اما، در افراد دارای حساسیت های غیرآلرژیک (عدم تحمل مواد غذایی)، سیستم ایمنی بدن، آنتی بادی IgE تولید نمی کند و این افراد در هضم بعضی از مواد غذایی، مشکل دارند. مانند عدم تحمل لاکتوز (قند شیر) که این افراد به دلیل کمبود آنزیم تجزیه کننده لاکتوز، توانایی هضم لاکتوز در شیر و لبنیات را ندارند و پس از مصرف آن دچار حالت تهوع، نفخ، دردهای شکمی، اسهال و بازگشت اسید معده می شوند.

عدم تحمل گلوتن که ترکیبی پروتئینی است و در گندم، جو، چاودار و فرآورده های آن مانند آرد، ماکارونی و نان یافت می شود، مثالی دیگر از این نوع حساسیت غذایی غیر وابسته به IgE است. وقتی فرد گلوتن مصرف می کند، سیستم ایمنی بدن فعال شده و به سلول های روده باریک حمله می کند و با آسیب به پرزهای روده منجر به سوء جذب مواد مغذی شده که به بیماری سلیاک که نوعی بیماری خود ایمنی است، معروف است و حدود 1/4 درصد از جمعیت جهان با این بیماری دست و پنجه نرم می کنند که علائم آن شامل دردهای شکمی، کاهش وزن، تهوع و استفراغ است.

مواد غذایی آلرژی زا و محصولات غذایی فرآوری شده با آن ها شامل:

1-    تخم مرغ
2-    ماهی
3-    بادام زمینی
4-    خردل
5-    شیر
6-    آجیل
7-    کرفس
8-    خردل
9-    کنجد
10-    لوپین (نوعی حبوبات)
11-    صدف
12-    سخت پوستان مثل خرچنگ و میگو
13-    مواد افزودنی نگهدارنده مثل سولفور دی اکسید (سولفیت ها) در غلظت بالای 10 میلی گرم بر کیلوگرم در میوه های خشک، سوسیس، کالباس و بعضی از نوشیدنی ها

برای تشخیص حساسیت غذایی علائم زیر باید در فرد مشاهده شود:
-    پس از مصرف ماده غذایی علائم بروز کند.
-    در شرایط عدم مصرف ماده غذایی علائم کاهش یابد یا ناپدید شوند و با مصرف مجدد ماده غذایی، فرد دوباره دچار عارضه گردد.

طبق تحقیقات انجام شده مردان قبل از بلوغ بیشتر از زنان دچار حساسیت و التهاب مخاط بینی و تنگی نفس می شوند ولی بعد از بلوغ این عوارض در زنان بیشتر از مردان است. علاوه بر این، گزارشات نشان داده است که شیوع بیماری سلیاک در زنان بیشتر از مردان است.

در کودکان 6-2 سال، حساسیت غذایی به شیر، تخم مرغ ،گندم، بادام زمینی و در بزرگسالان به بادام زمینی، خشکبار، ماهی و صدف متداول تر است. نکته جالب این است که افرادی که به گرده و لاتکس حساسیت دارند، اغلب زمینه بیشتری به حساسیت غذایی در اثر خوردن برخی از میوه ها، سبزیجات و آجیل ها را دارند به این دلیل که بدن ما نمی تواند بین آلرژن های موجود در گرده یا لاتکس و پروتئین های مشابه در غذا تمایز قائل شود.

کمبود ویتامین D در زمان بارداری و اوایل تولد نوزاد خطر ابتلا به حساسیت را در نوزادان و کودکان افزایش می دهد. به طور کلی، آلرژی غذایی در بزرگسالان می تواند نشانگر بقا آلرژی غذایی از زمان کودکی و یا حساسیت های جدید به غذاها در زمان بزرگسالی باشد. داده های اندکی از مطالعات انجام شده در آمریکا نشان دهنده این است که آلرژی غذایی که در دوران بزرگسالی شروع می شود، باقی خواهد ماند.

نکته دیگر، در صورتی که مادر از مواد غذایی آلرژن زا تغذیه کند، این مواد وارد شیر مادر شده و با تغذیه نوزاد از شیر مادر ممکن است باعث بروز واکنش های حساسیت زا در نوزاد و بروز علائمی مانند اسهال، استفراغ و خون در ادرار و تشدید رفلکس معده شود. با توجه به اهمیت تغذیه نوزاد از شیر مادر، این بدین معنی نیست که در صورت بروز این مشکل تغذیه نوزاد با شیر مادر را قطع شود، بلکه مادر با داشتن رژیم غذایی مناسب می تواند از بروز این علائم در فرزند خود جلوگیری کند.

گروه های سنی نوجوان و جوان و افراد مبتلا به آسم و افراد الکلی بیشتر در معرض واکنش های مربوط به حساسیت های غذایی هستند.
    
برای کاهش واکنش های آلرژیک:
-    پوست کندن میوه هایی که پوست خوراکی و حساسیت زا دارند مانند هلو و کیوی
-    استفاده کردن از مواد غذایی پخته به جای خام
-    جوشاندن و آب پز کردن مواد غذایی
-    استفاده نکردن از مواد غذایی حساسیت زا با معده خالی
-    اجتناب از خوردن مواد غذایی آلرژن زا هنگام ورزش کردن
-    مصرف ویتامین C و B6 که با تقویت سیستم ایمنی و کمک به آنزیم های تجزیه کننده هیستامین، واکنش های آلرژیک در بدن را کاهش می دهند.
-    عدم مصرف همزمان مواد غذایی حساسیت زا
-    استفاده از قسمت هایی از مواد غذایی که میزان هیستامین کمتری دارند، بطور مثال، هیستامین زرده تخم مرغ از سفیده بسیار کمتر است.
-    توجه به برچسب درج شده روی مواد غذایی و عدم مصرف آن محصول در صورت داشتن حساسیت غذایی