۱۴۰۳.۱۱.۲۸
دیابت (قند خون)
دیابت یک گروه از بیماری‌های متابولیک (اختلال در سوخت و ساز مواد غذایی) است که در آن سطح قند خون در درازمدت بالا می‌رود. این بیماری به دلیل نقص در تولید یا عملکرد انسولین (هورمونی که به تنظیم سطح قند خون کمک می‌کند)، به وجود می آید و بیشتر در بزرگسالان و افراد مسن‌تر بروز می‌کند. با این حال، به طور فزاینده ای در کودکان و نوجوانان به دلیل افزایش سطح چاقی، عدم تحرک بدنی و رژیم های غذایی پر انرژی دیده می شود و علائم آن معمولا شامل عطش زیاد، افزایش ادرار، کاهش وزن، خستگی، تاری دید، عفونت‌های مکرر، زخم‌های دیرالتیام (زخم هایی که روند بهبود آنها طولانی تر از حد معمول است) و تغییرات پوستی می باشد.
آمارجهانی مرگ و میر با دیابت
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO) و فدراسیون بین‌المللی دیابت (IDF)،537 میلیون بزرگسال (1 نفر از هر 10 نفر) بر اساس آخرین داده های جامع در دسترس سال 2021، با دیابت زندگی می کردند. انتظار می رود این تعداد تا سال 2030 به 643 میلیون و تا سال 2045 به 783 میلیون نفر افزایش یابد. تقریباً یک نفر از هر 2 بزرگسال (44 درصد) مبتلا به دیابت تشخیص داده نشده، باقی می ماند ( حدود240 میلیون) که اکثرا دارای دیابت نوع 2 هستند. دیابت باعث 6/7 میلیون مرگ در سال 2021 شده است. بیش از نیم میلیارد نفر در سراسر جهان با دیابت زندگی می کنند و پیش بینی می شود که این تعداد تا 30 سال آینده به بیش از دو برابر (تا 1/3 میلیارد نفر در جهان) برسد. جدیدترین و جامع ترین محاسبات در سال 2023، نشان می دهد که نرخ شیوع جهانی دیابت، 6/1 درصد است که این بیماری را به یکی از 10 علت اصلی مرگ و میر و ناتوانی در جهان تبدیل می کند. در شمال آفریقا و خاورمیانه نرخ شیوع دیابت حدود 9/3 درصد است و پیش‌بینی می‌شود که این رقم تا سال 2050 به 16/8 درصد برسد. علاوه بر این پیش بینی می شود این نرخ در آمریکای لاتین و کارائیب به 11/3 درصد افزایش یابد. دیابت به ویژه در افراد 65 سال و بالاتر در هر کشوری قابل مشاهده است. بالاترین میزان برای افرادِ بین 75 تا 79 سال، 24/4 درصد می باشد. بررسی ها نشان داده که شمال آفریقا و خاورمیانه با 39/4 درصد در این گروه سنی بالاترین نرخ را دارا می باشند، در حالی که اروپای مرکزی، اروپای شرقی و آسیای مرکزی با 19/8 درصد کمترین نرخ را دارند. تقریباً همه این موارد جهانی (96 درصد)، دیابت نوع 2 می باشند. می توان گفت سرعت رشد دیابت نه تنها هشداردهنده است، بلکه برای هر سیستم بهداشتی در جهان چالش برانگیز است.
ارتباط دیابت نوع 2 با مصرف غذاهای فوق فرآوری شده
در میان انواع مختلف رژیم های غذایی ناسالم، غذاهای فوق فرآوری شده به عنوان یک عامل خطر اصلی برای دیابت نوع 2 مطرح می باشند. امروزه، با توجه به سبک زندگی مدرن، افراد بیشتر به مصرف غذاهای فوق‌فرآوری شده روی آورده‌اند. غذاهای فوق‌فرآوری شده به طور گسترده‌ای با استفاده از فرآیندهای صنعتی و با استفاده از افزودنی های غذایی تهیه می‌شوند. این غذاها معمولاً دارای مقادیر زیادی قند، کربوهیدرات های ساده و نمک هستند. این قندها به سرعت جذب خون می شوند و می توانند باعث افزایش سریع قند خون و در نتیجه افزایش نیاز به انسولین شوند. بسیاری از غذاهای فوق فرآوری شده دارای چربی های ناسالم مانند چربی ترانس (طی فرآیند هیدروژنه کردن و افزودن هیدروژن به روغن های مایع گیاهی برای تشکیل روغن های جامد یا نیمه جامد به دست می آیند) و چربی اشباع (چربی های که در دمای اتاق به حالت جامد هستند) می باشند که می توانند مقاومت به انسولین را بالا ببرند و تنظیم قند خون را مختل کنند. علاوه بر این غذاهای فوق فرآوری شده فاقد مواد مغذی کافی مانند فیبر، ویتامین ها و مواد معدنی هستند. این نوع غذاها می توانند باعث افزایش التهاب بدن شوند که می تواند به اختلال در متابولیسم (سوخت و ساز) قند و چربی منجر شود. وقتی التهاب بالا باشد، بدن نمی تواند به خوبی از قند و چربی استفاده کند و این امر می تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش دهد. تحقیقات نشان داده اند که ارتباط دیابت نوع 2 با غذاهای فوق فرآوری شده فقط به دلیل مقادیر بالای قند، نمک و چربی های ناسالم موجود در این غذاها نیست و احتمالاً مواد افزودنی مصنوعی مانند طعم دهنده ها، رنگ های افزوده، شیرین کننده های مصنوعی، امولسیفایرها و دیگر ترکیبات مشابه نیز در این مسئله نقش دارند. برای تحلیل این موضوع، بررسی نقش و ویژگی‌های امولسیفایرها که یکی از افزودنی‌های رایج در غذاهای فوق فرآوری‌شده هستند، اهمیت زیادی دارد.
امولسیفایرها
امولسیفایرها موادی هستند که به ترکیب دو مایع که نمی‌توانند به طور یکنواخت با یکدیگر ادغام شوند (نظیر آب و روغن)، کمک می‌کنند و باعث ایجاد امولسیون‌های پایداری مانند سس مایونز و بستنی می‌شوند. امولسیفایرها تقریباً در هر نوع غذای فوق فرآوری شده، از محصولات نانوایی گرفته تا شیرینی‌پزی و بستنی استفاده می‌شوند. از پرکاربردترین امولسیفایرهای غذایی می توان به مونو دی گلیسیریدهای اسید چرب (E471) (در طیف وسیعی از مواد غذایی مانند نان، کیک، پاستا، دسر منجمد (مانند ماست بستنی)، آیسینگ (لعاب روی شیرینی)، کره بادام زمینی و ...)، تری پتاسیم فسفات (E340) (اغلب در غلات، پنیر، نوشابه و ...) و صمغ گوار (E412) (در محصولات غذایی مانند سس‌ها، بستنی، نان، نوشیدنی‌های پروتئینی، غذاهای کنسروی و ...) اشاره کرد.
ارتباط امولسیفایر ها با دیابت نوع 2
قرار گرفتن در معرض طولانی مدت امولسیفایرها با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 همراه است. امولسیفایرها می توانند با تاثیر بر عملکرد میکروب هایی که به طور طبیعی در روده زندگی می کنند (میکروبیوتا)، باعث التهاب مزمن (طولانی مدت) روده شوند و در نتیجه، اختلالات متابولیک (اختلال در سوخت و ساز بدن) را تشدید کنند، که این امر منجر به مقاومت به انسولین و ایجاد دیابت نوع 2 می شود. درصد افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در اثر امولسیفایرهای رایج مورد استفاده شامل این موارد است:
1- کاراگینان (E407)، به ازای افزایش مصرف 100 میلی گرم در روز، خطر ابتلا به دیابت نوع 2، به میزان 4 درصد افزایش می یابد.
2- تری پتاسیم فسفات (E340)، به ازای افزایش مصرف 500 میلی گرم در روز، خطر ابتلا به دیابت نوع 2، به میزان 15 درصد افزایش می یابد.
3- استرهای اسید مونو و دی استیل تارتاریک مونو و دی گلیسرید اسیدهای چرب (E472e)، به ازای افزایش مصرف 100 میلی گرم در روز، خطر ابتلا به دیابت نوع 2، به میزان 4 درصد افزایش می یابد.
4- سیترات سدیم (E331)، به ازای افزایش مصرف 500 میلی گرم در روز، خطر ابتلا به دیابت نوع 2، به میزان 4 درصد افزایش می یابد.
5- صمغ گوار (E412)، به ازای افزایش مصرف 500 میلی گرم در روز، خطر ابتلا به دیابت نوع 2، به میزان 11 درصد افزایش می یاد.
6- صمغ عربی (E414)، به ازای افزایش مصرف 1000 میلی گرم در روز، خطر ابتلا به دیابت نوع 2، به میزان 3 درصد افزایش می یابد.
7- صمغ زانتان (E415)، به ازای افزایش مصرف 500 میلی گرم در روز، خطر ابتلا به دیابت نوع 2، به میزان 8 درصد افزایش می یابد.
راهکارهای کاهش مصرف امولسیفایرهای مرتبط با دیابت نوع 2
1- از آنجایی که بسیاری از غذاهایی که شامل امولسیفایرها و مرتبط با دیابت نوع 2 هستند، محصولات فوق فرآوری شده مانند نان های بسته بندی شده، کیک ها و کلوچه های صنعتی، بستنی و دسرهای یخی، نوشیدنی های شیرین (مانند نوشابه ها و آبمیوه های صنعتی)، سس ها، غذاهای کنسروی و ... می باشند، لذا هرچه وزن غذاهای فوق فرآوری‌شده در رژیم غذایی بیشتر باشد (مصرف بیشتر)، می‌تواند باعث افزایش سطح قند خون و کاهش توانایی بدن در کنترل آن شود. در مقابل، کاهش مصرف مواد غذایی فوق فرآوری شده می‌تواند به بهبود سلامت کمک کند.
2- سعی کنید غذاهای تازه و طبیعی را در رژیم غذایی خود بگنجانید و بر روی غذاهای کامل مانند میوه‌های تازه، سبزیجات، پروتئین‌های بدون چربی و غلات کامل (با سبوس و جوانه) تمرکز کنید. این غذاها به طور طبیعی عاری از امولسیفایر هستند و مصرف بیشتر آنها با کنترل بهتر قند خون همراه خواهد بود.
3- غذاها را در خانه آماده کنید، این کار به شما امکان می دهد تا آنچه را که وارد غذای شما می شود کنترل کنید و احتمال مصرف امولسیفایرها را کاهش دهید.