بیسفنول آ چیست + موارد کاربرد آن در صنعت غذا

بیسفنول A چیست

یک ماده شیمیایی به شکل پودر سفید رنگ یا بی رنگ است که دارای دو گروه فنول است و در پوشش داخلی قوطی های فلزی کنسرو برای جلوگیری از تماس مستقیم مواد غذایی با فلز و خورده شدن قوطی و فساد مواد غذایی و همینطور در ساخت بطری ها و ظروف پلاستیکی مانند بطری آب آشامیدنی و شیر نوزادان و ... استفاده می شود.
 

خطرات بیسفنول A روی سلامت انسان

نکته مهم این است که در نتیجه تماس و واکنش مواد غذایی با ظروف بسته بندی حاوی بیسفنول A، این ماده شیمیایی از طریق پدیده انتشار به داخل مواد غذایی مهاجرت می کند و انسان ها با مصرف این مواد غذایی در معرض خطر قرار می گیرند به دلیل اینکه این ماده شیمیایی ساختاری مشابه هورمون استروژن دارد و با تقلید از این هورمون به گیرنده های استروژن متصل شده و ممکن است باعث بروز مشکلات جدی از قبیل ناباروری، بلوغ زودرس، سقط جنین، غیر طبیعی شدن شکل اسپرم، دیابت، چاقی، بیماری های قلبی و عروقی، سرطان و در کودکان باعث بروز رفتارهای عصبی نیز می شود.

بیسفنول A در مواد غذایی

عوامل مؤثر در میزان مهاجرت بیسفنول ای به مواد غذایی

میزان مهاجرت این ماده شیمیایی از ظروف بسته بندی به مواد غذایی به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله، ترکیبات موجود در ماده غذایی به طور مثال در مواد غذایی چرب بیشترین انتقال صورت می گیرد و در غذاهای اسیدی نیز میزان انتقال بالا است.

به علاوه، میزان مهاجرت این ماده شیمیایی به جنس بسته بندی بستگی دارد که این میزان در قوطی های فلزی بیشتر است. پوشش داخلی قوطی های فلزی می توانند به رنگ سفید باشند که برای مواد غذایی مثل رب گوجه فرنگی یا به رنگ خاکستری که برای پوشش داخلی تن ماهی استفاده می شود که طبق تحقیقات میزان مهاجرت در قوطی های با پوشش داخلی خاکستری رنگ بیشتر از سفید رنگ است.

مطالعات نشان داده است که در هنگام استریل کردن قوطی های کنسرو، 100-80 درصد از کل بیسفنول A موجود در پوشش قوطی های فلزی به ماده غذایی منتقل می شود. هر چه مدت زمان انبار کردن و درجه دما بالاتر باشد میزان انتقال بیسفنول A از ظروف بسته بندی به مواد غذایی و نوشیدنی ها بیشتر است. تخریب پوشش داخلی قوطی های کنسرو در طی حمل و نقل و انبار شدن باعث آزاد شدن بیسفنول A می شود.

 بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO) منبع اصلی انتقال بیسفنول A، غذاهای کنسرو شده و بطری شیر نوزادان است. تحقیق انجام شده روی افرادی که سوپ تازه و سوپ کنسرو شده مصرف کردند، نشان داد افرادی که از سوپ تازه تغذیه کرده بودند میزان بیسفنول A در ادرارشان ppb 1/1 بود در حالی که در افرادی که از سوپ کنسرو شده تغذیه کرده بودند میزان این ماده ppb 20/8 بود.

علاوه بر این، مطالعه روی میزان بیسفنولA  موجود در بدن نوزادانی که از شیر مادر، شیر خشک در داخل بطری شیر فاقد بیسفنول A و شیر خشک در داخل بطری شیر حاوی بیسفنول A تغذیه می کردند، نشان داد که میزان بیسفنول A در بدن نوزادانی که از بطری شیر حاوی بیسفنول A تغذیه می کردند چندین برابر دو گروه دیگر بود.

در مورد ظروف و بطری های پلاستیکی، ظروفی که مدت زمان زیادی استفاده شده اند و یا در نتیجه شستن با وسایلی که باعث ایجاد خراش روی آنها می شوند، بیشتر مستعد آزاد سازی بیسفنول A هستند. نکته دیگر اینکه، بطری های آب معدنی چنانچه در فریزر یا زیر نور خورشید قرار بگیرند بیسفنول A از بطری آزاد و به داخل آب معدنی مهاجرت می کند. تولید این نوع بطری های پلاستیکی در اروپا و آمریکا به دلیل خطرناک بودن، ممنوع شده است ولی در ایران همچنان ادامه دارد.

راهکارهای کاربردی برای ورود کمتر بیسفنول A به بدن

- مصرف مواد غذایی کنسرو شده را کاهش دهید و از مواد غذایی تازه استفاده کنید یا به جای مواد غذایی بسته بندی شده داخل قوطی های فلزی از مواد غذایی بسته بندی شده در ظروف شیشه ای که ایمن تر هستند، استفاده کنید.

- برای گرم کردن غذا در داخل مایکروویو از ظروف پلاستیکی استفاده نکنید و از ظروف شیشه ای استفاده کنید.

- خودداری از استفاده مجدد از بطریهای پلاستیکی مانند بطری آب معدنی، دلستر و نوشابه به عنوان بطری آب و آبلیمو

-دور انداختن ظروف پلاستیکی غذا که رنگ گرفته و خراشیده شده هستند.

- هرگز مواد غذایی کنسرو شده را مستقیماً در داخل خود قوطی داغ نکنید و آن را به ظروف مناسب منتقل کرده و روی گاز و یا داخل ظروف شیشه ای در داخل مایکروویو گرم کنید.

- از خرید قوطی های کنسرو ضربه خورده در طی حمل و نقل و دارای زنگ خوردگی در سطح خارجی شان به دلیل احتمال سوراخ بودن و آسیب به پوشش داخلی قوطی و همینطور از خرید مواد غذایی بسته بندی شده در ظروف پلاستیکی و قوطی های فلزی که مدت زیادی از زمان تولید آنها گذشته خودداری کنید.

و در آخر، با توجه به تغییر سبک زندگی و شرایط اقتصادی جامعه، مصرف غذاهای کنسرو شده افزایش پیدا کرده است، بنابراین آگاه سازی مردم از خطرات محصولات غذایی در بسته بندی های حاوی این ماده شیمیایی، به آن ها کمک می کند تا بهترین تصمیم را در هنگام خرید محصولات غذایی بگیرند.